Ertuğrul Özkök | Pazar Yazısı
Çoğumuzun kafasında şu soru var.
“Yirmi yıllık AKP döneminde Türkiye daha mı muhafazakarlaştı?”
Mesela Türkler eskisine göre daha az mı içiyor?
Camiye gidenlerin sayısı arttı mı?
Oruç tutan, namaz kılan, başını örten sayısında nasıl bir değişiklik oldu?
Bu sorulardan birinin cevabını geçen Cuma akşamı İstanbul Kuruçeşme Divan’da aldım.
Bu şaşırtıcı gelişmeyi birazdan sizinle paylaşacağım.
Gastronomi işletmecilerinin 100’üncü yıl balosunda öğrendim
Açık adı ile “Turizm Restoran Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmecileri Derneği” olan TÜRYİD, kuruluşunun 20’nci ve Cumhuriyet’in kuruluşunun 100’ncü yılı dolayısıyla bir balo düzenledi.
Konuşmaların biraz uzun ve ödül verme işleminin biraz karışık olması dışında çok güzel bir gece oldu.
Türkiye’nin önde gelen bir çok restoran işletmecisi geceye katılmıştı.
İki küresel içki devinin Türkiye başkanları ile sohbet
tabiii katılımcılar arasında Türkiye alkollü içki sektörünün önde gelen yöneticileri de vardı.
Levent Kızıl, Mehmet Yılmaz, Ertuğrul Özkök, Kaya Demirer, Kenan Erçetingöz, Uğur Talayhan
Dünyanın 1 numaralı içki grubu Diageo’nun Türkiye Başkanı Levent Kömür oradaydı.
Yani Tekel rakısının, Kayra şaraplarının ve Johnny Walker viskilerinin Türkiye patronu…
Dünyanın iki numaralı içki grubu Pernod-Ricard’ın Türkiye ve bölge başkanı Selçuk Tümay oradaydı.
O da Türkiye viski pazarının yüzde 25’i olan Chivas viskilerinin patronu.
Türkiye’nin en büyük şarap üreticisi Kavaklıdere Şarapları Yönetim Kurulu Başkanı Ali Başman da davetteydi.
Geceyi anlatmaya onların köşesinden başlayacağım.
Çünkü içki sektöründe ve Türk halkının alkollü içki tüketiminde çok ilginç gelişmeler var.
Açıkça ‘içki içiyorum’ diyenlerin oranı 3 yılda yüzde 30’u geçti
Öyle anlaşılıyor ki, pandemi insanların içki alışkanlıklarını değiştirmiş.
Pandemi öncesinde, yani 2020 yılında, Türkiye’de yapılan araştırmada “İçki içiyorum” diyenlerin oranı yüzde 18-20 civarındaymış.
Bu oran pandemi sırasında yüzde 30’a çıkmış.
Dünyada da böyle olmuş.
Ancak dünyada pandemi sonrasında içki tüketiminde yeniden düşüş olurken, Türkiye’de artmaya devam ediyormuş.
Anlayacağınız Anadolu’daki mahalle baskısı, satış ve reklama getirilen çok sıkı yasaklamalar, kamusal davet ve yemeklerde alkollü içki servis edilmemesi pek etki yapmamış.
Artık okumuş ve geliri iyi kesimde her iki kişiden biri içki içiyor
Bir başka ilginç rakam da şu; “İçki içiyorum” diyen ABC1 grubunda yükseliş daha da fazla.
Pandemi öncesinde bu grubun yüzde 26’i içiyorum derken, pandemi sırası ve sonrasında yüzde 40’a çıkmış.
Bu konuda, kamuda çalıştığı veya çekindiği için içtiğini söylemeye cesaret edemeyenleri de dikkate alırsanız şunu rahatlıkla söyleyebilirsiniz:
Artık lise üstü eğitimli, geliri iyi kesimlerden her iki kişiden biri alkollü içki içiyor.
Muhafazakarlık etkisi geçiyor mu: İçmeye mi başladık, konuşmaya mı?
Bu da AKP iktidarında toplumun daha muhafazakarlaştığı tezinin pek doğru olmadığını gösteriyor.
İkincisi ise insanların artık bu konuda daha korkusuzca rahat davranmaya başladığını da anlatıyor bu tablo bize.
İçki içenlerimiz artıyor ama alkolik olmuyoruz
Tabii ki alkol iyi bir şey değil.
Endişelenenlere iyi haberim var.
Türkiye’de “İçiyorum” diyen insanların sayısı yükseliyor ama kişi başına içtiğimiz miktar hiç de öyle yüksek değil.
Bugün Türkiye’de kişi başına alkol tüketimi 1.5-2 litre arasında.
Bu rakam dünyada 6 litre, Avrupa Birliği ülkelerinde 9 litre…
Yani Türkiye’de alkolizm tehlikesi yok.
Pandemi öncesi gerileyen rakı yeniden yükselişte
Türk halkı milli içkimiz rakıyı terkediyor diye üzülenlere de iyi haberim var.
2017-2020 arasında Türkiye’de içki tüketimi yüzde 1 büyürken; pandemide yüzde 10 büyümüş.
En radikal değişme “Milli içkimiz” denilen rakıda olmuş.
Pandemi öncesinde büyümesi eksi 8’e inen, yani epey azalan rakı, pandemide yüzde 13 büyümüş.
Kötü haber: Pandemide büyümesi azalan içki şarap
Pandeminin banko kaybedeni şarap oldu.
Şarap sektörü pandemi öncesi yüzde 13 büyürken; bu rakam, pandemi sırasında ve sonrasında yüzde 2’ye düşmüş.
Bira ise kendisini düzeltmiş.
Pandemi öncesinde bira sektörü eksi 1 küçülürken; pandemi sırasında yüzde 7 büyümüş.
Pandeminin iki büyük kazananı cin ve viski
Hiç kuşkusuz pandemi sırasında en büyük atılımı yüksek alkollü içkiler yaptı.
Cin pazarı, pandemi öncesi yüzde 20 büyürken; pandemide bu büyüme yüzde 38’e ulaşmış.
Viski pazarı ise yüzde 17 büyümeden yüzde 31 büyümeye yükselmiş.
Votkanın büyümesi de yüzde 4’den yüzde 14’e yükselmiş.
*****
Rakıcı mıyız, biracı mıyız, viskici mi yoksa şarapçı mı?
Türklere sorarsanız; kendilerini “Rakıcı bir millet” olarak tanıtırlar.
Durum hiç de öyle değil.
Alkollü içkiye harcadığımız para itibariyle,
(*) YÜZDE 52’imiz biracıyız.
(*) YÜZDE 17’imiz Rakıcı
(*) YÜZDE 9.5’umuz Viskici
(*) YÜZDE 8.5’umuz Şarapçı
(*) YÜZDE 6.5’umuz votkacı
Gecenin sorusu: Pahalı şarabın sorumlusu muhafazakar iktidar mı?
O gece içki sektörü yöneticilerinden beni çok şaşırtan bir şeyi öğrendim.
Şarap severlerin en büyük şikayeti Türkiye’de şarap fiyatlarının anormal yüksek olması.
Bugüne kadar ben dahil çoğumuz bunu şöyle açıklardık:
“Erdoğan’ın İslamcı damarı onu içki düşmanı yapıyor ve özellikle şaraba çok ağır vergiler konuyor.”
Ancak turizmciler gecesinde konuştuğum içki sektöründen önde gelen bazı insanlar, “Bu biraz önyargılı düşünce” dedi.
Bir şişe şarabın üzerinde sadece 25 TL vergi varmış.
İyi de öyleyse biz restoranlarda niye 1500-2000 TL’den ucuz şarap içemiyoruz?
Yoksa gerçek sorumlusu restoran sahipleri ve üreticiler mi?
Yemek için masalara geçmeseydik bunu salondaki bütün restoran sahiplerine tek tek soracaktım.
Tabi ki bundan böyle gittiğim her yerde soracağım bu soruyu…
En büyük içki müdürü 45 yıl önce ne içiyormuş?
Yemek öncesi dolaşırken çok ilginç bir gruba takılıyorum.
Dünyanın en büyük içki şirketi Diageo’nun Türkiye’deki Genel Müdürü Levent Kömür ile Türkiye’nin en başarılı meşrubat şirketlerinden Uludağ’ın iki patronu Levent ve Ömer Kızıl’la sohbet ediyor.
Levent Kömür, cep telefonundan bir fotoğraf gösteriyor.
Mey Rakı, Kayra ve Johnny Walker viskinin patronu Levent Kömür, 8 yaşında Uludağ gazozu içiyor
Sekiz yaşında bir çocuk elinde Uludağ gazozu şişesi ile poz veriyor.
1978 yılında Bandırma’da çekilmiş.
Aradan 45 yıl geçtikten sonra şimdi şimdi Uludağ gazozun en küçük tüketicisi ile iki üreticisi yan yana fotoğraf çektiriyor.
Kırmızı papyonun terzisi ve gecenin tek papyonsuzu
Gecede “Black Tie” zorunluğu vardı. Yani smokin ve papyon.
Ancak kapıda misafirlerden Cumhuriyet’in 100’üncü yılı nedeniyle kırmız papyon takmaları istendi…
İsteyene orada kırmızı papyon verdiler.
Kırmızı papyonları da Euroleague’de görevli teknik direktörlerin bazılarını giydiren Milimetric sağlamış.
Milimetric’in sahibi Kağan Gökalp de kırmızı papyonu ile oradaydı.
Türkiye’de smokin zorunluğu pek uygulanmaz ama bu gece neredeyse herkes smokinliydi.
Gecenin tek takım elbiselisi Diageo ve Mey İçki’nin patronu Levent Kömür’dü…
Neden diye sordum.
“Ben işçi sınıfındanım” dedi.
Bence “Smokin akşamcıyı bozar” deseydi daha inandırıcı olurdu…
*****
Salondan manzaralar: Kıyı’nın patronunu Rum asıllı sanıyordum; Bulgar asıllıymış
Türkiye’deki gastronomi kuruluşları söz konusu olunca tabii ki Boğaz’ın efsane restoranı Kıyı da ilk akla gelenlerden.
Başta Hülya Avşar olmak üzere Türkiye’nin önde gelen çok sayıda ünlünü müdavimi olan bu restoran, deniz ürünlerinde efsane bir mekandır.
Sahibi Yorgi Sabuncu, Tarabya’nın canlı tarihidir bir anlamda.
Kıyı Restoran’ın sahibi, balık restoranlarının doyeni Yorgi ve ben
Turizmciler gecesinde şunu gördüm; Türkiye’nin en önde gelen restoranlarının sahipleri ona “Doyen” (Duayen) gözüyle bakıyor.
Ben Yorgi Sabuncu’yu İstanbullu Rum sanıyordum.
Meğer Bulgarmış…
Herkesin bildiği bir şeyi o gece öğrendim.
Big Chefs’in sahibinin kitabı 50 bini geçmiş
Masada otururken sırtıma bir el dokunuyor.
Dönüp bakıyorum, Big Chefs restoranlarının sahibi Gamze Cizreli.
Bütün masaya dönüp, “Ertuğrul Bey kitabımı yazdı. O gün kitap her yerde tükendi” diyor.
Pernod-Ricard Başkanı Selçuk Tümay, Big Chefs’in sahibi Gamze Cizreli ve ben
Satışı 50 bini geçmiş.
“Gamze benim yazımın etkisinden çok senin kitabın çok iyidi. Çok samimi, sıcak ve cesur bir kitap. Bu kadar satması beni şaşırtmadı” diyorum.
İzmirli hip-hopçunun “Parla”sı 100’üncü yılın marşı olmuş
Balonun sonunda herkese küçük Türk bayrakları dağıtıldı.
Ve sonra kapanış için “Parla” adlı şarkı çalmaya başladı. Herkes ayakta bayraklarını sallayarak bu şarkıya katıldı.
Bir kere daha anladım ki İzmirli sanatçısı Norm Ender’in şarkısı 100’üncü Yıl Marşı kadar güçlü ve birlikte okunabilen bir marş haline gelmiş.
En güzel 100’üncü yıl şarkısını damardan bir hip-hop sanatçısının bestelemesi ilginç değil mi?
Pınar Ayhan: Önce müsamere sandım sonra hayran oldum
Pınar Ayhan sanatçı ve tarih anlatıcısı… Hakkında epey yazı okumuştum. İlk defa izliyorum.
İlk başta “Acaba biraz fazla Cumhuriyet müsameresi mi” dedim.
Ama ilk beş dakikadan sonra daldım gittim.
Mükemmel bir hikaye kurmuş. Cumhuriyetin kuruluşunu çok güzel kadın hikayeleri üzerinden anlatıyor.
Üstelik çok duygulu ve etkileyici.
Pınar Ayhan
Arkadaki görseller mükemmel. Bazılarını hiç görmemiştim.
Sonunda bütün salon ayakta alkışlıyordu.
Bravo Ayla Ayhan…
Bunu Türkiye’nin her tarafına götürmelisin.
ABD’deki 57 bin İtalyan restoranı bize ne anlatıyor?
Gecede TÜRYİD Başkanı Kaya Demirer, çok ilgimi çeken ve sektörle ilgili bilgiler veren bir konuşma yaptı.
Verdiği rakamlar gerçekten çok ilginçti.
İtalya’da 57 bin İtalyan restoranı varmış. Bunların her biri ortalama 100 bin dolarlık İtalyan ürünü ithal ediyormuş.
Kaya Demirer: Türkiye’nin üçüncü büyük işvereni biziz
Türkiye’de TÜRYİD çatısı altında 187 üye var. Bunlara bağlı işletme sayısı 3 bin 150.
300 marka var.
Çalışan sayısı 150 binden fazla.
Ama aileleri, yan sektörleri ile 2 milyon kişi parasını bu sektörden kazanıyor.
TÜRYİD Başkanı Kaya Demirer, “Şunu rahatlıkla söyleyebilirim. Ülkede devleti bir kenara bırakırsanız üçüncü büyük işveren bizleriz” dedi.
*****
Gecenin polemiği: Biz babaya lokantacıyız, gastronomi lafı da nereden çıktı?
Gecenin eğlenceli anlarından biri; TÜRYİD’in şimdiki başkanı Kaya Demirer ile eski Başkanı Barış Tansever arasındaki tatlı polemikti.
Kaya Demirer bu sektörün seviyesini yükseltmek için hep “Gastronomi işletmecisi” kavramını kullanıyor.
Türkiye’nin en lüks restoranlarından Sunset’in sahibi Barış Tansever ise “Biz basbaya lokantacıyız işte” diyor.
Tabi konu oradan “Peki öyleyse gastronomi nedir?” sorusuna geldi.
“Gastronomi bir şişe Sauvignon Blanc, bir bardak ve bir elmadır Barış”
Kaya Demirer, Barış Tansever’in bu sözüne cevabı, “Gastronomi” kelimesini anlatan bir anekdot ile verdi.
“Gastronomi işletmeciliği için Almanya’ya gittim. İlk derste hoca geldi ve masanın üzerine bir şişe Sauvignan Blanc şarap, bir bardak ve bir elma koydu. Önce şarabı açtı ve masadaki bardağa koydu. Ardından elmayı soydu. Bunların hepsi beş dakika sürdü. Sonra bir kadeh beyaz şarap içti ve soyduğu elmadan bir ısırık aldı Bunu yapınca bize dönerek şunu söyledi:
‘Arkadaşlar gastronomi işte budur…’
“Hamas terör örgütü değildir” sözünün ardından iptaller başladı
İsrail-Filistin Savaşı galiba sektörü ve turizmi etkilemiş.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Hamas terör örgütü değildir” dediğinin ertesi gün iptaller başlamış.
Bence iptaller o söz yüzünden değildir.
Bölgede savaş havasının olması ve İsrail’in Gazze’deki insanlık dışı saldırısı insanların gezme tozma hevesini kaçırmış olabilir.
Ama Türkiye’nin bu olayda militanlık derecesinde angaje olmasının etkileri de hiç yok denemez haralde.
Gecenin sonunda, kapıda Atatürk ile selfie
Gecenin sonunda bizi bir başka sürpriz bekliyordu.
Kapıya bir otomat fotoğraf makinası koymuşlar.
Üzerinde Atatürk filminden çıkmış gibi bazı ikili fotoğraflar var.
Her karede Atatürk’ün yanında bir başkası ve farklı duruşta poz vermiş.
Hangisini istiyorsanız, sadece sizin başınızı çekiyor ve Atatürk’ün yanındaki kişinin başının yerine koyuyor.
Çok da afilli çıkıyorsunuz.
Çok da insaflı bir makine. Atatürk’ün yanında çok ezilme riski var ama sizi fotoşoplayıp fazla ezdirmiyor.
